Webinar
waar loop je tegenaan?
Wat kan je doen?
Wat kan je als naaste doen?

WEBINAR

Angst en onzekerheid wanneer je niet meer beter wordt

De tweede webinar vertelt je alles over angsten en onzekerheden die de kop opsteken nadat je hoorde dat je ziet meer zal genezen.

Met dr. Lore Lapeire en klinisch psychologe Inge Knaepen. Zij worden vergezeld door ervaringsdeskundige Monique Haers en host Stéphanie Smets.

Webinar gemist?

Geen zorgen! We plaatsen de webinar telkens ongeveer een week na uitzending online zodat je hem kan herbekijken. Je kan de webinar nu bekijken.

Fysieke angsten
Sociale angsten
Psychologische angsten
Existentiële angsten

Waar loop je tegenaan?

Omgaan met Angst en Onzekerheid als je niet meer beter wordt

Je bent palliatief. Een boodschap die je nooit wil krijgen. Maar wanneer je ze ontvangt, toch moet aanvaarden. Het kan je onrustig of zelfs angstig maken. Het is belangrijk om angst tijdig te herkennen en vooral te erkennen. Angst toont zich in verschillende gedaantes en heeft veel verschillende oorzaken. Zo kan je ook fysieke klachten krijgen van angst zoals maagklachten, kortademigheid, pijn etc. Wij geven hierbij een aantal van de meest voorkomende angsten weer onderverdeeld in de vier pijlers van palliatieve zorg:

Wat kan je er aan doen?

Praat erover. Het is erg belangrijk om angst te benoemen en te erkennen om de angst te laten afnemen. Lukt het niet met de omgeving? Dan kan je altijd de professionele route bewandelen en een psycholoog, spiritueel zorgverlener, verpleegkundige, vrijwilliger of arts raadplegen. Bekijk hieronder de praktische tools.

Schrijven

  • Schrijf je levensverhaal
  • Schrijf je zorgen van je af
  • Schrijf op waar jij precies bang voor bent. Overhandig het eventueel aan je naaste. Op die manier kan het makkelijker zijn om weer te geven wat jij voelt...

Ademhalen

  • Denk aan ademhalingsoefeningen.  Hiervoor kan je inspiratie opdoen op het internet maar een kinesist kan je hier ook zeker in begeleiden.
  • Overwoog je mindfulness al eens?

Piekeren

  • Creëer ruimte om je angst(en) op een specifiek moment van de dag toe te laten.

Boek: 'Zolang ik nog leef'

Over ongeneeslijk ziek zijn, herinneringen nalaten en blijvende verbondenheid. Auteur Goedele Van Edom begeleidt al meer dan vijftien jaar mensen tijdens de laatste maanden van hun leven. In dit boek toont ze wat er gebeurt als je te horen krijgt dat je ongeneeslijk en levensbedreigend ziek bent, hoe je in die tijd samen met je naasten kostbare herinneringen kunt verzamelen, en waarom dit zo belangrijk is in het rouwproces. Want niemand wil vergeten worden. Niemand wil voor niets geleefd hebben. Niemand wil zijn geliefden in leegte achterlaten. Het helpt om herinneringen na te laten. Dat kan op verschillende manieren.


©bureaumorbidee

Gesprekskaarten

Gesprekken aan de hand van de Kaartjes van Betekenis dragen bij aan bewustwording rondom het levenseinde. Daarmee is de gesprekshulp geschikt voor zowel thuis aan tafel, om samen met familie of andere naasten te spelen, als voor professionals, werkzaam in: coaching, onderwijs, uitvaartbranche, therapeutische setting, (palliatieve of hospice-)zorg,…

De vijftig vragen zijn verdeeld over vijf categorieën, zodat er desgewenst ook gewerkt kan worden met een gerichte selectie van de vragen.

Medicatie

Je kan ook naar je arts gaan: soms kan symptoomcontrole tot rust leiden. Bovendien kan het soms noodzakelijk zijn om medicatie tegen de angst te nemen.

Maagpijn

Indien je maagpijn krijgt van de angst, kan iets eten helpen de maagpijn te reduceren

Kaarten: 'Mijn zorg, mijn stem'

Het gesprek tussen patiënt en zorgverlener.

Wat moet ik vragen aan mijn dokter, verpleegkundige, psycholoog,…? 

Deze kaarten helpen je verder om je gesprek met de arts goed voor te bereiden. Zo vind je hier meer rust in.

Bijna in productie

Wat kan je als naaste doen?

Praten over angst reduceert angst, maar hoe doe je dat als naaste?

Als naaste wil je gepast reageren en kan je de behoefte voelen om in gesprek te gaan. Dit kan gepaard gaan met onwennigheid om zaken die ons als mens (als naasten) erg raken zoals het verlies van gezond leven, identiteit, het ziek zijn en mogelijk ook de angst om dood aan te kaarten. Het is bijvoorbeeld moeilijk om te weten wat je wel en juist niet kan/moet doen of zeggen.

 

Volgende tips kunnen hierbij helpend zijn:

  • Iedereen is uniek. Er bestaat dus geen standaardgesprek of juiste manier om hierover te praten.
  • Iedereen gaat anders om met spreken over emoties, lijden, verdriet, het verlies van identiteit, de dood. De ene persoon kan in volle waarheid staan, de andere persoon leeft in ontkenning. Beide zijn normale reacties.
  • Stel open vragen zoals “Hoe voel je je?” om de persoon te helpen bij het uiten van diens gevoelens.
  • Het is belangrijk om erkenning te geven aan de angst van de persoon en erover te laten praten. Ga op zoek naar de oorzaak van de angst.
  • Als de persoon niet wil praten (vb. over de dood), respecteer dat dan ook. Het is belangrijk om te onthouden dat het gesprek vooreerst moet gaan over wat de persoon wil.
  • Wees eerlijk over je eigen emoties: als je verdrietig bent, laat het dan zien. Ook als je blij bent, laat het dan zien.
  • Aanwezig zijn en nabijheid zijn van cruciaal belang. Ook al gaat het om het in stilte samen zijn. Je geeft zo ook ruimte om gevoelens te laten zien.
  • Weet dat er verschillende technieken zijn die kunnen gebruikt worden om te leren omgaan met angst, zoals ademhalingsoefeningen, mindfulness, rustgevende muziek, bad met etherische oliën, aromatherapie, … .
  • Zoek ondersteuning bij vrienden en familie (zorg- en steunnetwerk), de professionelen van het palliatief supportteam (ziekenhuis/woonzorgcentrum), de thuisbegeleidingsequipe voor palliatieve zorg (thuiszorg).
  • Wees geduldig. Soms moet de patiënt nog wennen aan het hulp krijgen of aanvaarden. Staak je pogingen niet na die eerste periode.

Meer projecten

Het laatste stukje nu

De eerste webinar vertelt je alles over wat palliatieve zorg is en wat het voor jou kan betekenen. Na deze webinar lanceren we een brochure met daarin alle informatie voor de zorgvrager.
Meer weten

Doodgewoon blijven praten met een persoon wanneer die niet meer beter wordt

Je partner, ouder, vriend is ziek. Hij zal niet meer genezen. Je wil dicht bij elkaar blijven maar de afstand wordt groter, want je weet niet wat gezegd. Hoe pak je dit aan?
meer weten

Vroegtijdige zorgplanning

Welke zorgen wil je later? Of welke net niet? Het is belangrijk om daar op voorhand over na te denken en eventueel al zaken vast te leggen. We nemen je mee.
meer weten

Niet te jong voor verlies

Veel kinderen worden vroeg of laat geconfronteerd met het verlies van een naaste. Hier gaat niet zelden een palliatief proces aan vooraf. De reflex van veel ouders is om hun kinderen te beschermen. Hierdoor worden ze soms afgeschermd van het afscheidsproces.
meer weten

Afscheid nemen, brengt je dichterbij

Het afscheid- en rouwproces en het omgaan met verlies begint niet enkel vanaf het overlijden. Van zodra de diagnose bekend is, word je geconfronteerd met het afscheid, het levend verlies en zal je hier al om rouwen. Maar hoe doe je dat, afscheid nemen? Is er iets als een ‘goed afscheid’? En wat houdt levend verlies nu juist in?
meer weten

© Een campagne van Cera en Palliatieve Zorg Vlaanderen | Privacy | Design Dotplus

Fysieke angsten

Angst voor de dood
Wat zal er met mij gebeuren?
Ik weet niet hoe ik dat moet doen, sterven…
De dood zelf kan een beangstigende bedreiging zijn. Het gebrek aan perspectief en gebrek aan voorspelbaarheid staat hierbij veelal centraal.

Wegnemen van misvattingen en informeren kan hierbij rustgevend zijn. Daarnaast is het aanduiden van de oorzaak van de angst ook helpend. Vaak merkt men zo dat het niet noodzakelijk de dood is, maar de weg ernaartoe die voor angst zorgt. Hierbij is het eveneens van belang om juiste informatie en voorspellingen van het ziekteverloop te bekomen.

Angst voor pijn, lijden en aftakeling
Ik wil mijn omgeving niet belasten.
Ik wil niet zoals mijn vader heengaan.
 Ziekte gaat vaak gepaard met hinderlijke symptomen die soms zo nadrukkelijk aanwezig zijn waardoor er geen ruimte meer gevonden wordt voor het leven zelf. Sommige symptomen zijn daarnaast op zich beangstigend (vb. kortademigheid). Ook het vooruitzicht dat je na verloop van tijd steeds minder zelfstandig zal worden, zorgt voor angst. Hierbij hoort bijvoorbeeld de angst om afhankelijk te worden van anderen of de naasten.

Deze angsten kan je best met een zorgprofessional bespreken. Zo kunnen eventuele misvattingen weggewerkt worden alsook medicatie voorgeschreven worden om de symptomen onder controle te krijgen indien nodig. De ervaren pijn zal erkend worden, het zal serieus genomen worden.

Sociale angsten

Angst om niet thuis te kunnen blijven
Ik wil zo lang mogelijk thuis blijven. Wat als dat niet kan?
Heel vaak wil men liefst in de vertrouwde omgeving blijven. Omwille van verschillende redenen kan het echter blijken dat dit niet mogelijk zal zijn. Zo kan het zijn dat er slechts een beperkte kring is aan naasten die zorgtaken kunnen/willen opnemen. Daarnaast is het ook mogelijk dat de zorgnoden zullen toenemen.

Ook naasten en mantelzorgers ervaren hier een angstgevoel bij. Zij willen aan de wensen van de palliatieve persoon beantwoorden, maar vrezen dat de zorgnood te belastend zal worden. Ze vrezen dan het gevoel te krijgen dat ze hen in de steek zullen moeten laten.

Het belangrijkste is om te bekijken wat de mogelijkheden zijn qua thuiszorg. Er zijn namelijk veel zaken mogelijk wat thuiszorg betreft. Soms blijkt het echter toch niet haalbaar thuis te blijven.

Angst voor een toekomst zonder en angst om vergeten te worden
Hoe zal mijn partner het zonder mij redden?
Wat als mijn kind zich mij niet meer kan herinneren?
Dit is één van de meest voorkomende angsten. Hierbij draait het om de naaste die zal ‘achterblijven’. Er ontstaat een grote bezorgdheid om de naasten. Bij jonge personen met (kleine) kinderen gaat het veelal om de angst om vergeten te worden. Bovendien schuilt daarachter meestal een gevoel van spijt hun kind niet te kunnen zien opgroeien. Ook voor de naasten kan een toekomstperspectief zonder bijzonder pijnlijk zijn.

Hier geldt opnieuw dat deze zaken uiten en bespreekbaar maken voor rust zorgen. Daarnaast bestaan er bovendien mogelijkheden om nog een aantal zaken samen te doen en herinneringen vast te leggen. Dit kan gaan van samen een foto te trekken tot het maken van een sleutelhanger met een vingerafdruk of het opstellen van een ‘koesterkoffer’. Je kan bijvoorbeeld een brief schrijven of de boodschappen die je graag nog zou willen meegeven opstellen. ‘Wat wil je nog nalaten en meegeven?’ Samen bang zijn helpt.

Naasten: angst om niet aanwezig te zijn bij het overlijden
In de laatste momenten kan waken erg waardevol zijn. De naasten blijven dan zo veel mogelijk bij het bed. Er ontstaat dan soms een angst om de zijde van het bed te verlaten om iets te eten of eens naar het toilet te gaan. ‘Wat als hij/zij dan net komt te overlijden?’ In sommige gevallen is het nog mogelijk dit onderling te bespreken. Het is misschien niet realistisch om permanent aan het bed aanwezig te zijn.

Zo is het mogelijk om op afstand te waken. Laat bijvoorbeeld een kaars branden bij een foto. Denk er alvast eens over na “Hoe zou je je voelen als hij/zij overlijdt wanneer je er niet bij bent?”

Psychologische angsten

Angst voor verlies van identiteit
Wie ben ik?
Het is volkomen normaal om gedurende het ziekteproces steeds meer rollen te moeten opgeven. Zo zal je op een gegeven moment het werk moeten neerleggen. Maar ook huishoudelijke en/of zorgtaken als ouder, partner, kind,… kunnen moeilijker worden. Dit kan ertoe leiden dat je een verlies van identiteit ervaart. Bovendien vreest men soms gelijkgesteld te worden met de ziekte.

Vertel je levensverhaal. Schrijf het neer. Neem het op en bezorg het aan je naasten.

Existentiële angsten

Angst voor het niet geleefde leven
Ik had nog zo veel plannen voor de toekomst.
Wanneer je ongeneeslijk ziek bent, wordt je toekomstperspectief vernauwd. Alle verre toekomstplannen worden plots in mindere mate haalbaar. Duid aan wat je nog zou willen doen en wat daarvan nog haalbaar en/of realistisch is.

Voor de naasten: je kan de persoon helpen bij het aanduiden wat hij/zij nog wil door een gesprek op gang te trekken d.m.v. een open vraag als “Wat wil je nog doen?” Betrek hierbij de hulp- en zorgverleners indien nodig. Er zijn erg veel voorbeelden van zorgverleners in de palliatieve zorg die nog samen met de patiënt en naasten bijvoorbeeld een verjaardagsfeest organiseren.

Angst voor (leven) na de dood
Wat komt er na de dood?
Voor gelovigen kan er twijfel aan het eigen geloof ontstaan bij een nakend overlijden. “Wat als wat op de dood volgt niet is zoals ik altijd geloofd heb?” Het is dan niet altijd makkelijk om met de eigen omgeving hierover te praten. Dan kan de hulp van een professional ingeroepen worden.
Ook niet-gelovigen kunnen angst ervaren over wat er op de dood volgt.

Over angst praten, reduceert het angstgevoel. Bespreek het. Durf erover praten en over wat angst met je doet. Doe dit met een gesprekspartner waarbij je je veilig en verbonden bij voelt.