Hoe betrek ik kinderen bij palliatieve zorg?
Geef kinderen de kans om afscheid te nemen
Laat ze iets doen
Betrek kinderen (on)rechtsreeks in de zorg
Kinderen kunnen betrokken worden in de zorg voor de zieke. De manier waarop is afhankelijk van hun leeftijd, hun wens maar ook van de wens van de zieke. Sommige kinderen helpen bijvoorbeeld graag bij het klaarzetten van het verzorgingsmateriaal, het brengen van eten aan de zieke of het opmaken van het bed. Helpen met kleine dingen, geeft kinderen het gevoel dat ze iets kunnen betekenen voor de zieke. Ze vinden het vaak leuk als ‘volwassene’ beschouwd te worden. Laat hen kennis maken met de arts, de verpleegkundige en andere zorgverleners aan het bed van de zieke. Wanneer ze vertrouwd met hen zijn, durven ze hun vragen en bekommernissen rechtstreeks aan hen stellen.
Sommige kinderen nemen spontaan taken op in het huishouden. Dit is op zich positief: door taken te doen, leren kinderen hun mogelijkheden kennen en voelen ze zich belangrijk. Maar bij taken horen ook verantwoordelijkheden en het is belangrijk dat de volwassene erover waakt dat deze aangepast zijn aan de leeftijd en draagkracht van het kind. Zo kan een kind van negen jaar misschien bij de bakker om de hoek brood gaan halen, maar een kind van die leeftijd kan niet de verantwoordelijkheid dragen dat er elke dag voldoende brood is. Zorg dat wat kinderen doen, nooit vanzelfsprekend wordt en geef hen erkenning en waardering voor hun inspanningen.
Wanneer een kind dit niet spontaan aanbiedt, kan je toch van een kind vragen om kleine taken op te nemen. Een tekening maken of een kussen knutselen, is ook een manier van kinderen om te zorgen voor de zieke. Laat elk kind doen wat het graag wil doen in de zorg, maar peil bij de zieke of hij of zij dit wel graag heeft.
Daarnaast blijft het belangrijk dat kinderen ook kind kunnen zijn, dat ze naar school gaan en hun hobby’ s buitenshuis blijven doen. Ze hebben die afleiding nodig om bij te tanken en even ‘zorgeloos’ kind te kunnen zijn. Sommige kinderen willen een dreigend verlies voorkomen door de zieke bij wijze van spreken geen minuut alleen te laten. In dat geval is het nodig het kind gerust te stellen dat er steeds voor de zieke wordt gezorgd, ook wanneer het kind er niet bij is.
Geef ze de ruimte
Laat kinderen op hun eigen manier afscheid nemen
Voor het overlijden
Weten dat je mama, papa of grootouder binnenkort zal sterven, is zwaar om dragen. Een kind kan daar onmogelijk elke minuut van de dag mee bezig zijn. Een kind kan zoveel pijn niet voortdurend (ver)dragen. Dus doet hij zijn voetbalschoenen aan en gaat een balletje trappen of televisie kijken of een computerspelletje spelen.
Volwassenen zien dit soms als een gebrek aan gevoel, maar zoals een volwassene zich op zijn werk kan storten om het verdriet te vergeten, zo stort een kind zich op zijn spel. Het kind wisselt het bezig zijn met het verlies af met het zich richten op andere dingen zoals zijn spel. Daardoor wordt de pijn geleidelijk toegelaten en het kind niet overstelpt door zijn emoties. Net door het spel, kan het kind ook bezig zijn met wat hem overkomt.
Kinderen de ruimte geven betekent dat je kinderen laat kiezen met wie ze willen praten over hun zorgen en wanneer ze dat willen. Het heeft weinig zin hen te forceren om te praten. Het is belangrijk hun tempo te respecteren, ook al lijkt dat soms erg traag of net heel snel.
Kinderen worstelen met een wirwar aan gevoelens en reageren daar soms heel verschillend op. Het helpt kinderen te bevestigen in hun gevoelens en hen te verzekeren dat ze normaal zijn. Hierdoor maak je ruimte voor troost en nabijheid. Sommige kinderen hebben steun aan boekjes over afscheid nemen of samen met de zieke bezig zijn in een herinneringsboek, een dromenvanger maken of een troostpopje knutselen. Ook voor de zieke kan het heel betekenisvol zijn om iets na te laten voor het kind: een herinneringsdoos, een brief, kaartjes, een sjaal … Deze tastbare herinneringen zijn troostend en later van onschatbare waarde voor het kind.
Als het definitieve afscheid nadert, nemen angst en verdriet vaak toe. Toch is het belangrijk aan kinderen en jongeren tijdig aan te geven dat het einde nabij is, op een manier die is aangepast aan hun leeftijd en begripsvermogen. Zo krijgt het kind de kans zich voor te bereiden op wat komt, nog iets te zeggen of te doen.
Na het overlijden
Het met eigen ogen kunnen zien van de overledene, helpt kinderen om te begrijpen wat er is gebeurd en geeft hen de kans om op hun eigen tempo en hun manier afscheid te nemen van hun dierbare. Kinderen dwingen heeft geen zin, maar met een goede voorbereiding en opvang, heeft het voor de meeste kinderen zeker een meerwaarde. Belangrijk hierbij is duidelijk te vertellen wat het kind mag verwachten, wat het zal zien, voelen of ruiken. Kinderen zijn van nature niet bang voor de dood, ze spiegelen zich wel aan het gedrag van de volwassenen.
Wanneer een kind erg jong is bij het verlies, kan een foto van de overledene of een video-opname van tijdens de uitvaart, jaren later erg waardevol zijn.
Ook bij de afscheidsdienst kunnen kinderen op hun manier aanwezig en betrokken zijn. Op zich staat ook hier geen leeftijd op. Het is wel nuttig wanneer iemand vertrouwd, een buurvrouw of een familielid, aanwezig is om zich indien nodig over het kind te ontfermen of er even mee buiten te gaan. Door erbij te zijn, voelen kinderen dat ze au sérieux worden genomen en dat ze erkenning, steun en troost krijgen.
Het helpt om kinderen iets te laten doen tijdens de uitvaart: een bloem of tekening op de kist leggen, een gedichtje voorlezen, een lied zingen of muziek spelen. Zo hebben kinderen het gevoel dat ze nog iets zinvol kunnen betekenen voor de overledene.